„Utracona i odzyskana? Poznański sposób na niepodległość 1939-1956”
Zapraszamy na październikowe wykłady w ramach cyklu wykładów otwartych, Utracona i odzyskana? Poznański sposób na niepodległość: 1939-1956.
Wykłady w październiku odbędą się w Sali Posiedzeń PTPN.
Cykl wykładów realizowany jest w ramach projektu „Jubileusz 165-lecia Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i działania edukacyjno-kulturalne na rzecz mieszkańców Poznania” współfinansowanego przez Miasto Poznań #poznańwspiera.
Projekt został również objęty patronatem honorowym Marszałka Województwa Wielkopolskiego Marka Woźniaka oraz Prezydenta Miasta Poznania Jacka Jaśkowiaka.
HARMONOGRAM WYKŁADÓW
13 października 2022 r., godz. 17:00
dr Rafał Sierchuła (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Poznaniu) wygłosi wykład pt. Narodowe Siły Zbrojne w Wielkopolsce.
27 października 2022 r., godz. 17:00
prof. dr hab. Andrzej Sakson (Instytut Zachodni im. Zygmunta Wojciechowskiego) wygłosi wykład pt. „Odra–Nisa – najlepsza granica Polski”. Działalność Instytutu Zachodniego w latach 1944–1956.
Zapowiedź wykładów
Narodowe Siły Zbrojne w Wielkopolsce
W lutym 1945 r. działacze związani z tajna Organizacją Polską i kadra oficerska Narodowych Sił Zbrojnych (grupa niescalona z Armią Krajową) rozpoczął tworzenie struktur antykomunistycznych na terenie Poznania. NSZ działający pod kryptonimem „Armia Polska” zorganizował struktury terytorialne w Wielkopolskie jako Okręg II NSZ Poznań działający w ramach Inspektoratu Obszaru Zachód NSZ (Poznańskie i Pomorze).
W skład Okręgu Poznań wchodziły następujące struktury terytorialne: Komenda Obwodu miasta Poznań oraz Komenda Obwodu Poznań-Północ. Do lipca 1945 r. udało się zorganizować zawiązki struktur okręgowych i obwodowych, struktury wywiadu, propagandy, oraz doraźnie grupy bojowe. W lipcu 1945 r. dowództwo NSZ zlikwidowało Okręg II i włączyło jego struktury do Okręgu III (Warszawa). Komendantem Okręgu II Poznań NSZ został ppłk Stanisław Kasznica, podlegało mu ok. stu osób zorganizowanych w Obwodach: miasto Poznań; Poznań-Północ i sekcji żeńskiej. W okresie od lipca do września 1945 r. na skutek aresztowań Okręg II Poznań NSZ został rozbity a jego struktury nie zostały odtworzone. Ocalałymi strukturami na terenie Obwodu m. Poznań kierował kpt. Józef Wysoki, nie zdołał on jednak odbudować struktur organizacyjnych. Działalność konspiracyjną zawieszono w 1946 r.
dr Rafał Sierchuła, historyk, doktor nauk humanistycznych, pracownik Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu. Autor i redaktor publikacji dotyczących historii najnowszej w tym m.in., Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów (2010); „Wierni do końca”. Studia i materiały źródłowe o „Poznańskiej Piątce” Męczenników II wojny światowej (2012, 2016); Historia człowieka myślącego. Lech Karol Neyman (1908–1948). Biografia polityczna (2013), Drezdeński szafot (2015), Generał Józef Haller (2017), Ze szkoły Romana Dmowskiego. Adam Misiak (1900–1967), (2018), Generał Józef Dowbor-Muśnicki (2019). Redaktor publikacji źródłowych: M. Mirecka Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952–2010. (2016), Listy z KL Dachau Wiktora Jacewicza SDB. (2020). W druku znajduje się publikacja przygotowana wspólnie z Aleksandrą Pietrowicz pt. Ku Armii Narodowej. Z dziejów konspiracji wojskowej Stronnictwa Narodowego w Wielkopolsce 1939-1942. Publikacja prawdopodobnie ukarze się w 2022 r.
„Odra–Nisa – najlepsza granica Polski”. Działalność Instytutu Zachodniego w latach 1944–1956
Myśl powołania Instytutu Zachodniego zmaterializowała się w środowisku członków podziemnej organizacji „Ojczyzna”, którzy po klęsce powstania warszawskiego zgromadzili się w Milanówku wokół prof. Zygmunta Wojciechowskiego. W dniu 13 lutego 1945 r. Z. Wojciechowski ujawnił tworzony w podziemiu Instytut przed władzami „rządu lubelskiego”, a w kwietniu przeniósł się wraz z najbliższymi współpracownikami do Poznania.
Głównym celem Instytutu było „organizowanie i wykonywanie prac badawczych, które są związane z utrwaleniem podstaw polskości na ziemiach zachodnich” oraz studia niemcoznawcze. Niezwykle prężny rozwój Instytutu, znajdujący wyraz w imponującej działalności badawczej i wydawniczej, załamał się w końcu lat czterdziestych, kiedy zaczęły się mnożyć oskarżenia o nacjonalizm i nienadążanie za marksizmem („wojciechowszczyzna”). Pomimo śmierci Wojciechowskiego w 1955 r. , dzięki staraniom prof. Gerarda Labudy udało się uratować Instytut od likwidacji. Poszerzono zakres badań o zagadnienia współczesne, m.in. z zakresu socjologii Ziem Zachodnich.
Prof. dr hab. Andrzej Sakson – socjolog, pracownik naukowy Instytutu Zachodniego (w latach 2004–2011 dyrektor) oraz Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM. Zainteresowania badawcze: stosunki polsko-niemieckie, przemiany społeczne na Ziemiach Zachodnich i Północnych, mniejszości narodowe i etniczne, migracje.
