„Utracona i odzyskana? Poznański sposób na niepodległość 1939-1956” – wykłady czerwcowe

Pierwszy bunt. Protesty studenckie w Poznaniu w maju 1946 r.

Mimo zakazów i szykan komunistycznych władz 3 maja 1946 r. w wielu polskich miastach odbyły się konkurencyjne wobec Święta Pracy obchody Święta Narodowego Trzeciego Maja. Były one brutalnie tłumione przez milicję i KBW, co z kolei pociągnęło za sobą masowe zatrzymania i aresztowania. W największym stopniu dotknęły one Krakowa. Z tej przyczyny poznańscy studenci, pragnący zademonstrować swoją solidarność z aresztowanymi kolegami z Małopolski, postanowili zorganizować uliczną demonstrację w swoim mieście. 13 maja 1946 r. zebrali się na placu przed Aulą Uniwersytecką, skąd uformowawszy ponadtysięczny pochód, ruszyli w kierunku pl. Kolegiackiego, gdzie urzędował wojewoda Feliks Widy-Wirski. Mimo wezwań padających ze strony tłumu nie zdecydował się on na rozmowę ze studentami. W tym samym czasie funkcjonariusze milicji, UB i KBW, którzy „asystowali” demonstrującym, postanowili porzucić tę rolę. Ich gwałtowna interwencja zakończyła się zatrzymaniem znacznej liczby poznańskich studentów, którą szacuje się od 633 do nawet 1000 osób. Większość z nich została zwolniona, choć nie wszyscy mieli tyle szczęścia. „Ludowa praworządność” domagała się wszak ukarania przynajmniej kilku spośród „prowokatorów zajść”. Ostatecznie przed oblicze Wojskowego Sądu Rejonowego doprowadzono pięcioro oskarżonych, którym zarzucono „przygotowanie do gwałtownego zamachu na wojewodę” oraz próbę wywołania „zaburzeń publicznych przeciw ustrojowi państwa”.

dr Piotr Grzelczak – historyk, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu, absolwent Instytutu Historii UAM oraz studiów doktoranckich na Wydziale Historycznym UAM. Opublikował m.in. monografię Poznański Czerwiec 1956. Walka o pamięć w latach 1956–1989 (2016), za którą uzyskał Nagroda im. Józefa Łukaszewicza „Posnaniana 2016”, a także ponad sto sześćdziesiąt artykułów naukowych i popularnonaukowych poświęconych najnowszym dziejom Polski, drukowanych m.in. w „Kronice Miasta Poznania”, „Przeglądzie Zachodnim”, „Artium Quaestiones”, „Polityce”, „Biuletynie IPN”, „Czasypiśmie” i poznańskim „IKS-ie”. Laureat Nagrody Miasta Poznania w Konkursie na wyróżniającą się pracę doktorską (2015) oraz Nagrody w Konkursie im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy Debiut Historyczny Roku (2015, Instytut Historii PAN/IPN). Członek Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Kolegium Redakcyjnego „Kroniki Miasta Poznania”.