„Utracona i odzyskana? Poznański sposób na niepodległość 1939-1956”
Zapraszamy na wrześniowewykłady w ramach cyklu wykładów otwartych, Utracona i odzyskana? Poznański sposób na niepodległość: 1939-1956.
Wykłady we wrześniu odbędą się w Sali Posiedzeń PTPN.
Cykl wykładów realizowany jest w ramach projektu „Jubileusz 165-lecia Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i działania edukacyjno-kulturalne na rzecz mieszkańców Poznania” współfinansowanego przez Miasto Poznań #poznańwspiera.
Projekt został również objęty patronatem honorowym Marszałka Województwa Wielkopolskiego Marka Woźniaka oraz Prezydenta Miasta Poznania Jacka Jaśkowiaka.
HARMONOGRAM WYKŁADÓW
8 września 2022 r., godz. 17:00
dr Rafał Kościański (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Poznaniu) wygłosi wykład pt. Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce w okresie stalinowskim wobec społeczeństwa.
22 września 2022 r., godz. 17:00
prof. UAM. dr hab. Konrad Białecki (Wydział Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) wygłosi wykład pt. Kościół poznański w okresie rządów abp. Walentego Dymka (1946–1956).
Zapowiedź wykładów
Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce w okresie stalinowskim wobec społeczeństwa
W styczniu 1945 r. do Wielkopolski przybyli pierwsi wysłannicy rządu „lubelskiego”, których zadaniem było przejmowanie administracji oraz kontroli nad gospodarką na obszarach zajmowanych przez żołnierzy Armii Czerwonej. Liczną grupę funkcjonariuszy UB, którzy tworzyli zalążek policji politycznej, wysłał minister bezpieczeństwa publicznego. Komendy aparatu bezpieczeństwa utworzono w Poznaniu i w miastach powiatowych. Wkrótce akronim „bezpieka” stał się synonim przemocy i bezprawia. Masowe i powszechne represje z powodów politycznych lub światopoglądowych obejmowały wszystkie warstwy społeczne. Do aresztów i więzień trafili chłopi, robotnicy, żołnierze walczący o niepodległość w czasie II wojny światowej, księża, inteligencja. Osoby podejrzane o antykomunistyczne poglądy usuwano z życia publicznego. Na podstawie zebranych przez UB materiałów sądy skazywały zatrzymanych na kary długoletniego więzienia lub kary śmierci. Podczas śledztw niejednokrotnie wymuszano zeznania naciskiem psychicznym i torturami. Część osób zmarła w więzieniach lub wkrótce po ich opuszczeniu.
dr Rafał Kościański – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, absolwent Instytutu Historii UAM oraz UE w Poznaniu, kieruje pionem archiwalnym IPN Oddział w Poznaniu od 2007, sekretarz Kapituły Nagrody im. prof. Stanisława Nawrockiego dla archiwistów województwa wielkopolskiego. Dokonał wyboru i opracował: Aparat bezpieczeństwa w województwie poznańskim 1945–1956. Wybrane kierunki i metody (dokumenty) (2021). Ponadto jest współautorem lub współredaktorem m.in. „Zwyczajnyˮ urząd… Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kościanie 1945–1954 (2006); Poznański Czerwiec 1956 – wybór dokumentów, t. 1–2 (2012, 2016); Miasta wolności. Poznań–Budapeszt 1956 (2021); monografii o Poznańskim Czerwcu 1956 w języku angielskim i niemieckim (2021); Sfragistyka w warsztacie badawczym historyka dziejów najnowszych (2022).
Kościół poznański w okresie rządów abp. Walentego Dymka (1946–1956)
W dniu swojego ingresu abp Walenty Dymek zapewne zdawał sobie sprawę, jak trudne zadanie zostało złożone na jego barki. Nowy arcypasterz musiał jak najszybciej dokończyć proces reorganizacji struktur wewnątrz diecezjalnych, zapoczątkowany likwidacją trwającej od 1821 r. unii personalnej między stolicami arcybiskupimi w Gnieźnie i Poznaniu. Do jego zadań należało również przywrócenie pełnej obsady duszpasterskiej w wielu wielkopolskich parafiach. Ponadto odbudowy wymagała katedra poznańska, pałac arcybiskupi i wiele innych obiektów służących przed wojną Kościołowi. Niezależnie od wspomnianych powyżej zadań, ważnym wyzwaniem było ułożenie jak najlepszych stosunków z przedstawicielami nowej, „ludowej” władzy.
Kiedy, wyczerpany ciężką chorobą, arcybiskup Walenty Dymek zmarł 22 października 1956 r. pozostawił kierowaną przez siebie archidiecezję w zdecydowanie lepszej kondycji tak pod względem stanu kadrowego duchowieństwa, form życia religijnego jak i kondycji materialnej. Symbolem tego ostatniego wątku była odbudowa silnie uszkodzonej w trakcie działań wojennych katedry. Należy przy tym pamiętać, że Arcybiskupowi przyszło działać w niezwykle trudnych latach nasilonej walki ówczesnych władz z Kościołem.
Prof. UAM dr hab. Konrad Białecki – ur. w 1970 r. w Koninie, studiował historię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Université de Haute Bretagne w Rennes. Był stypendystą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Obecnie pracuje w Zakładzie Historii Najnowszej na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu. Autor lub redaktor naukowy kilkunastu książek i kilkudziesięciu artykułów dotyczących relacji międzywyznaniowych w Polsce i we Francji oraz prac z zakresu oporu społecznego w Polsce po II wojnie światowej. Był też redaktorem serii Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1945–1989 oraz koordynatorem kilku ogólnokrajowych projektów badawczych. Obecnie prowadzi badania nad położeniem Kościoła rzymskokatolickiego oraz chrześcijańskich Kościołów mniejszościowych w Polsce po II wojnie światowej, funkcjonowaniem Urzędu do Spraw Wyznań oraz nad dziejami oporu społecznego w tzw. krajach demokracji ludowej.
